Naar aanleiding van de twintigste verjaardag van het bouwmeesterschap vroeg het Team Vlaams Bouwmeester aan de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw van de Univer-siteit Gent om een reizende tentoonstelling te realiseren over de Open Oproep. De expo-sitie Open Oproep. 20 jaar architectuur in publieke opdracht ging in september 2019 in première in het Vandenhove Centrum voor architectuur en kunst in Gent, en maakte nadien al een eerste halte in het Atelier Bouwmeester. Ze laat zien hoe de Open Oproep selectieprocedure voor ontwerpers het publiek opdrachtgeverschap in Vlaanderen naar een hoger niveau heeft getild.
Bij het wikken en wegen van titels en ondertitels voor de tentoonstelling ontstond een verrassende discussie. Iemand stelde de vraag of ‘publieke architectuur’ wel bestaat. ‘Publieke architectuur’ is als formulering beslist even onhandig als ‘private architectuur’ – het gaat immers niet over het publieke of private karakter van de architectuurdiscipline – maar er is meer aan de hand. De categorie is ook inhoudelijk onzuiver, zodat ze niet toelaat om eenduidig naar een bepaalde groep gebouwen te verwijzen, en ze brengt ook meerdere problematieken in beeld. Het is immers duidelijk dat publieke architectuur vandaag niet zo smal opgevat kan worden als gebouwen in eigendom van de overheid, gemaakt door ontwerpers van overheidsdiensten, en voor publiek gebruik. Het corpus van bijna zevenhonderd Open Oproep projecten breekt zo’n enge opvatting meteen open. De opdrachtgevers en eigenaars zijn voor het merendeel openbare besturen zoals de Vlaamse Gemeenschap of een lokaal bestuur, maar evengoed katholieke zorg-vzw’s die voor de bouw van een rust- en verzorgingstehuis wel publieke financiering ontvangen. De overheid is dus ook niet altijd eigenaar – denk maar aan het PPS- en DBFM-programma Scholen van Morgen, waarvoor via de Open Oproep enkele modelscholen werden ontworpen. Wat gebruik betreft, zijn lokale bibliotheken of gemeentelijke administratieve centra onbetwistbaar openbare gebouwen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld loodsen voor een stedelijke groendienst, die wel overheidsinfrastructuur zijn, maar geen echte openbare gebouwen. Aan elk van die aspecten hangen uitdagingen vast voor opdrachtgevers en voor ontwerpers. We leggen ze in de tentoonstelling uiteen in drie perspectieven.
