Het UPC KU Leuven zoekt een sterk ontwerpteam dat kan helpen bij het opmaken van een innovatieve en toekomstbestendige ontwikkelingsvisie voor de ziekenhuiscampus 2030-2050 te Kortenberg.

De organisatie (Z.org KU Leuven vzw)

De Geestelijke GezondheidsZorg (GGZ) wordt geconfronteerd met maatschappelijke en beleidsmatige evoluties die vragen om innoverende en krachtige oplossingen. Als antwoord op deze uitdaging ontstond binnen de Leuvense regio Z.org KU Leuven vzw, waarbij de krachten van excellente zorg, een academisch perspectief en een uitgebreid netwerk (zullen) resulteren in een innoverend en kwalitatief platform voor zowel zorgvrager als zorgverlener. Z.org KU Leuven vzw omvat een psychiatrisch ziekenhuis (UPC KU Leuven – zie verder) en twee psychiatrische verzorgingstehuizen, maar wil bovenal verbindend werken met andere zorgpartners binnen de GGZ (andere ziekenhuizen, initiatieven beschut wonen, eerstelijnszorgaanbieders, zorgnetwerken, ouderensector…). Dit geïntegreerd zorgconcept moet nu ook vertaald worden in de infrastructuur, die eveneens kwalitatief en vernieuwend moet zijn en waar de zorgvrager/patiënt en zijn omgeving centraal moeten staan.

Het ziekenhuis (UPC KU Leuven)

Reeds meer dan 175 jaar geleden werd in Kortenberg de basis gelegd voor het huidige Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven. Wat toen nog een psychiatrische instelling (of gesticht) werd genoemd, is uitgegroeid tot een academisch/universitair centrum, in de wijde omgeving gekend om zijn kwalitatieve zorg. Naast de campus in Kortenberg (waar de focus voornamelijk op verlengde, ambulante en residentiële therapeutische zorg ligt), heeft UPC KU Leuven ook twee gebouwen op campus Gasthuisberg (waar de focus ligt op meer kortdurende dienstverlening met grote interactie met het somatisch ziekenhuis UZ Leuven).

Het UPC KU Leuven profileert zich - naast het klassieke regionale zorgaanbod - ook supraregionaal als derdelijnscentrum vanuit een aantal historisch sterk uitgebouwde zorgprogramma’s (o.a. in psychose, ECT, autisme, eetstoornissen…) en wenst dit uit te breiden naar nog meer complexe doelgroepen en naar programma’s met hoge maatschappelijk relevantie in de GGZ.

De campus (Kortenberg)

Op een terrein van 18 ha met een huidige bebouwde oppervlakte van 40.000 m² en een totale vloeroppervlakte van 50.000 m² is de campus opgebouwd uit verschillende samenhangende laagbouwpaviljoenen. Hierbij vormen de diensten Kinder- en Jeugdpsychiatrie, Volwassenenpsychiatrie en Ouderenpsychiatrie, samen ongeveer 409 bedden, de drie kernen van de werking. Naast deze psychiatrische diensten is er ook een uitgebreid medisch somatisch centrum (huisartsen, tandarts, radiologie, neurologie) dat zich in de eerste plaats op de gehospitaliseerde patiënten richt, maar daarnaast ook externe zorgvragers aantrekt.

De ca. 40 gebouwen dateren grotendeels uit de periode 1965-1985 en zijn, ondanks het goede onderhoud, (energie-)technisch verouderd. De campus omvat veel buitenruimte, grotendeels aangewend als tuin/parkgebied en voor sportvoorzieningen.

De toekomstvisie

De reeds ingezette vermaatschappelijking van zorg (waarin UPC KU Leuven als first mover heeft geopereerd) en de focus op herstelvisie zal zich vermoedelijk verder doorzetten, waarbij de patiënt en zijn omgeving centraal staan. Dit is een beweging die inspanningen vraagt van alle zorgactoren in de GGZ. Een belangrijk onderdeel hiervan is het verder uit de taboesfeer halen / wegwerken van het stigma dat nog steeds op de GGZ rust.

 Het inzetten op vermaatschappelijking van zorg zal leiden tot een intensifiëring van de intramurale zorg met kortere verblijfsduren en een versterking van het psychotherapeutisch aanbod met complexere zorgprofielen. Dit zal gepaard gaan met de oprichting van (vermoedelijk) gesloten en kleinschaligere afdelingen voor intensieve zorgen (HIC-afdelingen met een hogere personeelsbestaffing). Fixatie van patiënten dient hierbij maximaal vermeden te worden.  

Het masterplan

Deze veranderende populatie en de algemene evoluties in de GGZ leiden tot een aangepaste infrastructuurvraag. Het verzoenen van de openheid, toegankelijkheid en nood aan meer integratie in de maatschappij voor de ene patiëntengroep, met anderzijds de nood aan technisch hoogstaande, veilige en (veelal) gesloten intensive care infrastructuur voor een andere patiëntengroep, zal de uitdaging vormen van het masterplan dat ontworpen moet worden.

Enkele principes dienen als uitgangspunt voor dat ontwerp:

• De (ziekenhuis)site moet een vrij toegankelijke, levendige en aantrekkelijke plek worden, waar iedereen zich thuis kan voelen: een plek die bijdraagt aan sociale verbinding en interactie. Om een voldoende levendige en dynamische site te creëren, zal de ontwerper onderzoeken welke  toegankelijke niet-(GGZ)-zorg-functies een belangrijke meerwaarde kunnen bieden en gerealiseerd kunnen worden (bijv. horeca/ontmoetingsruimte, sportinfrastructuur, somatische polikliniek, woongelegenheid, park, andere maatschappelijk relevante functies) en welke ontwikkelingsstrategie hiervoor gevolgd kan worden.
• De gebouwen en hun onmiddellijke groene omgeving moeten maximaal aanpasbaar zijn aan de steeds veranderende noden binnen de psychiatrie. Flexibiliteit, moduleerbaarheid, multi-inzetbaarheid en dynamisch gebruik van de infrastructuur zijn cruciaal. De gehele infrastructuur moet kunnen worden ingezet voor een breed spectrum aan zorgprogramma’s, in een grote verscheidenheid van dag- en verblijfsactiviteiten en met variabele patiëntencapaciteit, en toch ideale omstandigheden bieden op het vlak van onder andere technieken, veiligheid en comfort. De ontwerper zal dus zoeken naar de optimale logistieke flow, de groepering van functies en haalbare ruimtelijke synergieën.

De troeven van de campus zijn:

• De ligging nabij het centrum van de gemeente, halverwege tussen Leuven en Brussel, bereikbaar en toch landelijk.
• De grootte van de campus, die vandaag wordt vertaald in een uitgebreide sportinfrastructuur en veel en mooi groen waar patiënten kunnen wandelen en tot rust komen. Het potentieel hieromtrent wordt echter onvoldoende aangewend.
• Het historische klooster en de kapel (geen beschermd erfgoed).
• Geëngageerde medewerkers en een directie die openstaan voor vernieuwing.

Anderzijds betreffen de minpunten:

• De sterk verouderde infrastructuur.
• Het huidige zeer gesloten karakter vanaf het openbaar domein.
• De intense zorgvraag van de patiënt die nog zal toenemen in de toekomst.
• Het beeld/stigma van de vroegere ‘instelling’ (in de volksmond nog steeds ‘het gesticht’ of ‘zothuis’).

De opdracht

Ter attentie van de (masterplan)ontwerper wordt volgende ambitieuze vraagstelling geformuleerd:

• Ontwikkeling van een innovatieve en kwaliteitsvolle visie voor de ziekenhuiscampus 2030-2050. Naast de inhoudelijke afstemming op de visie van Z.org KU Leuven, wordt een concept gevraagd dat duurzaam is, zowel ruimtelijk, ecologisch als financieel.
• waarin de campus(infrastructuur) licht en lucht geeft aan alle betrokkenen en waar alle betrokkenen op hun beurt licht en lucht geven aan de campus.
• Ook de uitwerking van een haalbare planning en fasering om op een efficiënte en logische manier van de huidige infrastructuur te evolueren tot de nieuwe configuratie, maakt deel uit van de opdracht. Het ziekenhuis dient doorheen deze transitie steeds operationeel te blijven.

Kortom,  een masterplan waar Z.org verbindt!

Het is de intentie van de opdrachtgever om – na de uitwerking van het masterplan – de ontwerper aan te stellen als supervisor voor de verschillende uitvoeringsfasen ervan. Indien het masterplan om enige reden niet tot verdere uitvoering leidt, kan de opsteller ervan geen rechten op schadevergoeding doen gelden.

Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat de ontwerper van het masterplan gevraagd wordt één of meerdere concrete veranderingsprojecten uit te werken en op te volgen als projectontwerper (gelimiteerd tot 40% van het bouwvolume).

Selectiecriteria

1. de algemene ontwerpmatige deskundigheid met betrekking tot de projectopdracht
2. de vakbekwaamheid
3. de relevante ervaring

Gunningscriteria

1. de kwaliteit van de concept- en visievorming en het ontwerpend onderzoek in het licht van de ambities en verwachtingen van de publieke opdrachtgever zoals ze geformuleerd zijn in het bestek:
   1.1   in een ruim maatschappelijk kader
   1.2   meer functioneel op de praktische eisen van de gebruiker
2. de procesgerichtheid en de procesbereidheid
3. de aanpak van duurzaamheid (de mate waarin de gekozen ingrepen bijdragen aan een efficiënt en toekomstgericht gebruik van de beschikbare ruimte)
4. de voorgestelde fasering en het plan van aanpak voor de uitvoering van de strategie
5. de samenstelling en deskundigheid van het ontwerpteam

Voor de  gunningscriteria worden volgende gewichten gehanteerd : 4/3/2/2/1
De weging van de subcriteria is 1