Laureaat: Manuel de Solà-Morales

Manuel De Sola stelt een aanpak voor die rustig en ingehouden is, die rust en centraliteit wil verbinden. Zijn strategie bestaat erin bij meerlagige stedelijke knooppunten de begane grond met de ondergrondse niveaus te verbinden op een wijze die de belevingskwaliteit van het ondergrondse niveau verhoogt. Hij is van mening dat het één van de voornaamste opgaven van deze tijd is om van dergelijke, meestal ondergrondse ruimten geen technische of mechanische ruimten te maken, maar daadwerkelijk deel laten te laten uitmaken van de publieke ruimte van de stad is. Het mogen geen restruimten zijn in de zin van een noodzakelijk te doorkruisen ruimte om van één geprogrammeerde activiteit naar een andere over te gaan, want zo blijven het te mijden plekken. Alleen door deze ruimten integraal deel te laten uitmaken van het publieke leven, door ze te zien als plekken voor het beleven van de stad, kunnen ze aangename en kwaliteitsvolle publieke ruimte worden.

De leien zijn volgens hem één van de belangrijkste structuren van Antwerpen en ten opzichte van het huidige chaotische beeld moet de helderheid van zijn vorm benadrukt en geherwaardeerd worden. Hij stelt voor een duidelijk architecturaal beeld en een klare, duidelijke aanleg. Het ontwerp moet de complexiteit van deze knoop van verkeersmodi verhelderen en begrijpelijk maken. Dit kan mee bereikt worden door de aanleg van de begane grond, waarin het materiaalgebruik en de belijning het verloop van de ondergrondse structuren reflecteren.

De Rooseveltplaats is bijzonder groot, te groot en bovendien een belangrijke onderbreking in de continuïteit van de leien. De renovatie van de publieke ruimte alleen, van de oppervlakte kan dat niet veranderen. Door een nieuw gebouw kan dit plein in twee gedeeld worden met twee verschillende sferen, de grootstedelijke structuur van de leien aan de ene zijde en de meer intieme verblijfsfunctie aan de kant van de Gemeentestraat. Dit nieuw gebouw is als een nieuwe stadspoort. De functie zou een winkelruimte kunnen zijn bijvoorbeeld voor de vele betekenisvolle design- en ontwerpactiviteiten die in Antwerpen aanwezig zijn. In de lengte van de Gemeentestraat loopt het gebouw uit in een grote luifel als overdekt busstation.

Zo is ook de het operahuis, door zijn aard ingebed in een bouwblok, niet als een breuk of rustpunt, maar als een accent in de doorlopende gevelwand van de leien te lezen. Er is wel nood aan meer ruimte voor de gevels van de opera. Om wat ruimte en een plein voor de opera te krijgen maken tramsporen en autobanen een buiging ter hoogte van de opera. De ondergrondse tunnel volgt die bocht eveneens.

De toegang tot de lokettenhal gebeurt via een lichtput. Een rond toegangspaviljoen overdekt een grote opening tot de ondergrond met de roltrappen en liften en werkt als een lantaarn die licht brengt in de ondergrondse lagen. Op deze voorname plek worden de ondergrondse niveaus zichtbaar en begrijpelijk. Ook de mogelijkheid van een toekomstige ondergrondse metrolijn op –3 van zuid naar noord, dwars op de bestaande van oost naar west, is hierin voorzien.

Dit is het concept dat tegelijk de nieuwe mogelijkheden van de plek bovengronds voor stedelijkheid erkent en verbindt met de kwaliteit van de ondergrondse ruimten die ermee samenhangen. Het is een concept dat identiteit verleent aan de plek zonder de eenheid met de lineaire structuur en het profiel van de leien ten zuiden en ten noorden uit het oog te verliezen en zonder een strak vormconcept voorop te stellen. De strategie om publieke ruimte te maken van de technisch noodzakelijke infrastructuur is kenmerkend voor het werk van Manuel de Sola en wordt hier in een eerste aanzet overtuigend uitgewerkt voor wat de belangrijkste stedelijke knoop is van Antwerpen. De aanzet levert een beeld van een mogelijk afgewerkte toestand, maar de procesbereidheid is duidelijk en de visiepresentatie laat nog voldoende ruimte voor aanpassingen en overleg.