De jongste editie van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR) was ambitieuzer dan ooit: twee tentoonstellingen (in Rotterdam en in Brussel), drie curatoren (Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck, Floris Alkemade en Joachim Declerck), en twee edities (2018 en 2020). Ze staat volledig in het teken van de klimaatakkoorden en de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties. Hoe kunnen we onze leefwereld klaarmaken voor de grote mondiale transities op het vlak van klimaat, water, energie, mobiliteit en economie?
De dubbeleditie presenteert zich als een werkbiënnale, en belooft resultaten in 2020.1 Het moment is dus nog niet daar om de balans op te maken. Van belang is nu te begrijpen wat er op het spel staat. Daarom wil ik, in wat volgt, in een aantal punten omschrijven wat ik denk dat de belangrijkste of meest vernieuwende gedachten zijn van deze editie. Wat is de betekenis van die zee aan projecten en praktijken die hier aan bod komen? Welke zijn de ambities? Welke vernieuwende aanpak of methode stelt de biënnale voor?
De appel en de toren
Ik wil beginnen met twee beelden. Het eerste is dat van de appel. De tentoonstelling in Rotterdam opent met een verrassende lezing van de zondeval. Het eten van de boom van de kennis van goed en kwaad is de beslissende wending waarin de mens opstaat tegen god en noodlot en zelf het heft in handen neemt. Voor de eerste keer neemt de mens de volle verantwoordelijkheid op voor zijn daden. De pointe is duidelijk: eten we de appel of berusten we in de status quo van het vermeende aards paradijs? Vertaald naar de biënnale: we staan op een keerpunt in de wereld; nemen we onze toekomst in eigen handen en gooien we het roer radicaal om, of berusten we in ons lot en blijven we aanmodderen met alle gevolgen van dien?
