OAG2106 Plaats van herinneren en leren Lommel 2023

Eén van de grootste Duitse militaire begraafplaatsen voor gesneuvelden van de Tweede Wereldoorlog ligt in Vlaanderen. Vanaf 1946 werden op last van de Belgische overheid en in samenspraak met de geallieerden bijna 40.000 lichamen uit alle hoeken van het land naar een braakliggend terrein aan de rand van Lommel gebracht. De enorme begraafplaats wordt sinds de jaren ’50 beheerd door de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge en wordt de jongste dertig jaar ook door het belendende jongerenontmoetingscentrum Huis over Grenzen aangewend tijdens vormingsdagen. Deze historische site heeft echter meer in haar mars, en moet een bredere doelgroep kunnen aanspreken dan enkel scholieren. De ligging aan populaire fiets- en wandelroutes, pal in het Limburgse natuurrecreatiegebied Bosland, schreeuwt als het ware om ontsluiting naar een groot en divers publiek. Met het in 2022 te openen Liberation Garden Museum in Leopoldsburg, 10 km ten zuiden van de begraafplaats, moet het belevingscentrum bij de Duitse militaire begraafplaats in Lommel over enkele jaren een historisch-toeristische tandem vormen, die history buffs, dagjestoeristen, gezinnen en scholieren naar de ‘Vlaamse Oosthoek’ lokt.

Dit vraagt een betere afstemming op de hedendaagse herinneringscultuur en het belevingstoerisme. Bezoekers wensen een goed informatieaanbod en een aangepaste infrastructuur, die er momenteel niet zijn. Het hoofdgebouw en het recentere bijgebouw bieden vandaag plaats aan een jeugdverblijf met educatief centrum, dat niet meer voldoet aan de huidige normen. De Duitse oorlogsgravendienst wil de overnachtingsfaciliteit stopzetten en de ruimtes volledig renoveren tot een hedendaags gedenk- en leercentrum met vergaderruimtes en een aantrekkelijke tentoonstelling. Door het gestegen bezoekersaantal heeft ook de buitenruimte nood aan een aangepast concept, met respect voor de erfgoedwaarde van de site. De bezoekersentree vraagt om een uitnodigende en leesbare inrichting met voldoende ruimte voor fiets- en autoparking. Vanaf hier moet een heldere routing de bezoekers aanmoedigen om zowel de tentoonstelling als de begraafplaats te bezoeken, en hen de kans bieden om af te sluiten in de horecagelegenheid.

Die nieuwe invulling van de binnen- en buitenruimtes dient volop in te zetten op de beleving en exploitatie van de site. De opdrachtgever wil aan de hand van deze studie de inrichting van de site herdenken en deze historische plek een nieuw, duurzaam leven geven.

De verschillende conceptvoorstellen (architectuur, scenografie, omgevingsaanleg) worden aangevuld met een eerste raming, die de financiële haalbaarheid van de concepten onderbouwt. Het financiële luik verschaft de opdrachtgever eveneens inzicht in de honoraria die voorzien moeten worden bij uitvoering van de opdracht en dit voor de verschillende disciplines.

De focus van de studie ligt op het onderzoeken van de haalbaarheid. De finaliteit van deze opdracht is dus, aan te tonen op welke manier de transformatie mogelijk is, zowel ruimtelijk als financieel, en op welke manier dit best wordt aangepakt. Men verwacht eveneens een advies over projectorganisatie, fasering en timing. Met het resultaat van dit onderzoek zal de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge e.V. een subsidie aanvragen bij de provincie Limburg binnen het kader van het E-xtra² subsidieplan. Pas na toekenning van de subsidie kan er worden gestart met de vertaling van de concepten in een definitief ontwerp. De uitvoering van de opdracht maakt geen deel uit van het haalbaarheidsonderzoek. Indien de subsidie wordt toegekend, kan er een bouwbudget van minstens 1.460.000 € beschikbaar worden gesteld. Dit budget is verdeeld als volgt: architectuur voor minstens 640.000 €, tentoonstelling minstens 300.000 €, landschapsarchitectuur minstens 520.000 €. Dit budget is inclusief erelonen, btw e.d.

De opdrachtgever gaat voor deze opdracht op zoek naar een multidisciplinair team met kennis en ervaring in architectuur, tentoonstellingsconcepten, landschapsarchitectuur en omgang met erfgoed.

De Vlaamse Bouwmeester begeleidt het hele project en maakt deel uit van het adviescomité voor de gunning van de opdracht.