Terugblik op de inspiratiedag Leefbuurten Verslag van een leerrijke studiedag

Op 25 februari organiseerde het Team Vlaams Bouwmeester een inspirerende excursie voor een delegatie van de steden en gemeenten die deelnemen aan het traject Leefbuurten. Samen brachten we een bezoek aan drie recent gerealiseerde herinrichtingsprojecten in Vlaanderen: tuinwijk Groenenhoek in Berchem, de dorpskern van Hombeek en park Belle Vue in Leuven. 

Tijdens de inspiratiedag brachten we opnieuw alle lokale besturen samen die geselecteerd werden voor het traject Leefbuurten. Met 27 deelnemers verkenden we drie referentieprojecten waar telkens verschillende Leefbuurt-bouwstenen gelijktijdig aan bod komen. Om kennis en ervaring uit te wisselen, nodigden we de plaatselijke opdrachtgevers uit om de ambities en doelstellingen voor de drie projecten toe te lichten. In deze periode werken de geselecteerde lokale besturen immers volop aan het scherpstellen van de opgave voor hun eigen project. Vanuit de overtuiging dat een fysiek bezoek meer zegt dan foto’s en plannen, wilden we met deze inspiratiedag de geformuleerde ambities en doelstellingen helpen versterken.

We begonnen in de tuinwijk Groenenhoek in Berchem, een sociale woonwijk uit 1920 net buiten de ring rond Antwerpen. Hier werden strategische circulatiewijzigingen doorgevoerd waardoor ruimte vrij kwam voor een nieuwe inrichting. Een verouderde verkeersrotonde maakte plaats voor een groen autoluw plein met spelmogelijkheden en zichtbare waterinfiltratie. De beeldkwaliteit van de publieke ruimte in de wijk werd integraal verbeterd, al mag gezegd dat er nog veel kansen liggen om verder te snoeien in het parkeeraanbod.

Vervolgens zetten we koers naar het Mechelse dorp Hombeek. De oorspronkelijke dorpskern oogde hier versnipperd en beschikte niet over een echt dorpsplein. Op doordachte wijze werden drie deelgebieden rond de kerk, een hoeve en het dorpshuis samengebracht in één aangename buitenruimte op maat van voetgangers en fietsers. De afwezigheid van sluipverkeer en parkeerdruk vormden hier natuurlijk reeds een goede voedingsbodem voor de transformatie naar een groener en autoluw dorpshart. Toch heeft de herinrichting ook geresulteerd in een verbeterde leesbaarheid en een sterkere identiteit.

Tot slot werden we rondgeleid in het Park Belle Vue en de radicaal getransformeerde Martelarenlaan in Leuven. Waar vroeger een drukke steenweg en een niemandsland van parking en spoorweg het beeld bepaalden, kunnen de kinderen uit de Martelarenlaan nu op eigen houtje de slim ingerichte fietsstraat oversteken om in het nieuwe park van de speelmogelijkheden te genieten.

We konden vaststellen dat de transitie van de publieke ruimte – die we dan niet langer beschouwen als louter verkeersruimte maar als ruimte om te verblijven, elkaar te ontmoeten en te ontspannen – voor alle betrokken partijen nog een leerproces is. De ontwerpen dateren van een tiental jaar terug, en vandaag zouden al andere keuzes worden gemaakt. De toelichting over elementen die na voltooiing nog bijsturing vereisten was in die zin erg waardevol. Ook leerzaam waren de verhalen over hoe de herinrichting was onthaald door de bewoners. Ondanks de soms verregaande ingrepen werden projecten waar reeds in een vroeg stadium aandacht ging naar het creëren van een draagvlak duidelijk sneller omarmd.

Met deze inspirerende voorbeelden in het achterhoofd zetten de zeven steden en gemeenten nu de laatste stappen in de opmaak van hun projectdefinitie. Daarna gaan de gekozen ontwerpteams aan de slag. Het is de bedoeling dat alle deelnemende steden en gemeenten uiterlijk in het najaar van 2022 een ontwerpteam hebben aangesteld.

Inspiratiedag Leefbuurten, natuurlijk inrichting met ecologische poel in Hombeek bij Mechelen

 

 

Leefbuurten: beeld van de tuinwijk Groenenhoek in Berchem met een groen en ecologisch plein omringd door bebouwing
Tuinwijk Groenenhoek Berchem ©Sien Verstraeten

Leefbuurten: Beeld van een ecologische vijver naast de kerk van Hombeek bij MechelenDorpskern Hombeek ©Sien Verstraeten

Leebuurten: Beeld van het Martelarenpark in Leuven tussen de verlaagde spoorweg en de bebouwingMartelaerenpark Leuven ©Sien Verstraeten