OAG1903 Verkenningsteam ‘Verkavelingswijken in transformatie’

We zijn op zoek naar een verkenningsteam dat ons, aan de hand van een reeks workshops met concrete cases, ondersteunt in het scherpstellen van de opgaven en potenties, het uitwerken van de procesaanpak voor de leeromgeving en de begeleiding van concrete projecten.

Verspreid wonen verslindt ruimte, vreet energie en is een belangrijke oorzaak van ons mobiliteitsprobleem. De ‘verkaveling’ kennen we als het typische product van onze weinig zorgvuldige omgang met de beperkt beschikbare ruimte. Toch zijn er in Vlaanderen ook heel wat verkavelingen te vinden op groeilocaties, die in aanmerking komen voor verdere verdichting of stadsuitbreiding. Het gaat om verkavelingen die goed ontsloten zijn via openbaar vervoer of op wandel- en fietsafstand gelegen zijn van een dorps- of stadscentrum.

Hoe kunnen we lokale besturen beter ondersteunen om deze verkavelingen te transformeren tot duurzame, dynamische en meer leefbare wijken, met de bijbehorende mix van functies en voorzieningen, met ruimte voor groen en water, en met een luwere mobiliteit?

Transformatieprogramma verkavelingen

Om steden en gemeenten bij deze opgave te ondersteunen, willen het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester een transformatietraject opstarten dat drie tot vijf concrete verkavelingswijken ondersteunt in het aanpakken van de verdichtingsopgave.

Om de concrete opzet van dit leer- en transformatieprogramma verder uit te werken, starten we van juni tot oktober 2019 een kort verkenningstraject op. Via een oproep aan lokale besturen willen we een beter zicht krijgen op bestaande verkavelingen die te maken krijgen met een verdichtingsdruk. Aan de hand van de verzamelde inzendingen willen we in een aantal workshops scherper inzicht krijgen in de verschillende types verkavelingen, de uitdagingen die er spelen, maar vooral ook in de hefbomen en drempels om aan kwaliteitsvolle verdichting te werken.

In Vlaanderen zijn heel wat verouderde verkavelde wijken en sites te vinden waar de infrastructuur moet worden aangepakt, waar wegenis overdreven breed is uitgevoerd, waar zich nieuwe bewoners met andere woonwensen vestigen, waar oudere bewoners hun woning willen aanpassen of een aangepaste woning zoeken, waar nieuwe projecten voorzien of gaande zijn of waar bestaande woningen aan (grondige) renovatie toe zijn. Die wijken bieden vaak ook ruimte voor bijkomende woningen binnen het bestaande bebouwde areaal, zonder de kwaliteiten van de woonomgeving teniet te doen.

Al deze uitdagingen kunnen in deze verouderde verkavelde wijken een aanleiding zijn voor een nieuwe dynamiek en een kwaliteitsvolle transformatie. Onder leiding van een lokaal bestuur en vanuit de beschikbare opportuniteiten willen we deze wijken geleidelijk transformeren zodat deze minder monofunctioneel zijn, meer voorzieningen aanbieden, beter op de nieuwe woonwensen en -verwachtingen inspelen, een diversiteit aan woningen aanbieden, het bestaande groen behouden en zelfs versterken en plaats maken voor een nieuwe mobiliteit en duurzaamheid. Het onderzoek dat Bovenbouw architecten, Orientes vastgoedaviseurs en LABO S (Michiel Dehaene, UGent) op de verkavelingswijk Wondelgem uitvoerden in opdracht van het Team Vlaams Bouwmeester, kan inspiratie bieden, ook voor andere, goed gelegen en gewenst te verdichten wijken.

Maar hoe beheren we zo’n proces? Welke juridische drempels of regelgevingen zitten in de weg om tot een kwaliteitsvolle en toekomstgerichte transformatie te komen? Hoe blijft zo’n transformatieproces betaalbaar? Hoe koppelen we financiële aan ruimtelijke instrumenten, maar ook aan overtuigingskracht om bewoners en eigenaars te mobiliseren? Welke sleutels en handvaten zijn nodig om onderhandelingen met verschillende partijen aan te vatten, hoe kan het draagvlak opgebouwd worden en gegarandeerd blijven gedurende het transformatieproces?

Opdracht

We zoeken een verkenningsteam dat in de eerste verkennende fase via onderzoek en workshops met (geïnteresseerde) steden en gemeenten de opgave voor verkavelingswijken verder concretiseert en afbakent, en dat onderzoekt en in kaart brengt welke concrete ontwerpmatige, financiële, juridische, participatieve,… ondersteuning we moeten bieden aan lokale besturen om hen verder te helpen in het concreet realiseren van een kwaliteitsvolle transformatie en verdichting van bestaande verkavelingen.

Tijdens de verkenningsfase kan reeds ontwerpend onderzoek, maar ook andere (juridische, financiële, participatieve,…) expertise ingezet worden om mogelijke oplossingen af te toetsen bij lokale besturen via een drietal workshops.  De inzichten uit de eerste verkenningsfase worden – naar het voorbeeld van de brochures bij eerder gelanceerde Pilootprojecten – gebundeld in een inspirerende brochure die de oproep naar concrete projecten zal ondersteunen.

De brochure moet wervend zijn om lokale besturen te overtuigen mee te stappen in het transformatieprogramma, en moet de opgaven structureren, de maatschappelijke winsten in beeld brengen, en al eventuele methodieken en concepten aanreiken om concreet aan de slag te gaan en om ook bewoners in het transformatieverhaal mee te krijgen.

Onderdelen van de opdracht

  • inzichtelijk maken van de maatschappelijke winsten, van de mogelijke hefbomen of incentives die transformatie in gang kunnen zetten, maar ook van de mogelijke hindernissen die overwonnen moeten worden
  • verzamelen van eventuele (uitgevoerde) referentieprojecten uit binnen- en buitenland
  • verder scherpstellen van de opgaven en van een mogelijke procesaanpak voor pilootprojecten
  • verzamelen en verbeelden van ontwerpprincipes voor nieuwe wijkinrichting, ter inspiratie van mogelijke transformatieprojecten
  • organisatie van drie workshops om mogelijke oplossingsrichtingen af te toetsen aan de hand van de cases en vragen die concreet leven bij lokale besturen
  • aanleveren van alle teksten en beelden voor een wervende brochure (eindredactie en lay-out worden apart voorzien door de opdrachtgevers) 

Onderzoeksteam

We zijn op zoek naar een ontwerp- en verkenningsteam dat ons ondersteunt in het scherpstellen van de opgaven en het uitwerken van de procesaanpak, met de volgende expertises:

  • Ontwerp en ontwerpend onderzoek op schaal van de wijk
  • De nodige juridische en financiële expertise, kennis van (innovatief) ruimtelijk instrumentarium
  • Expertise in het uitwerken van een ondersteuningsproces (project- en procesregie)
  • Kennis van de verschillende (soms nieuwe) opgaven die spelen op dit wijkniveau: mobiliteit, open ruimte, water, vernieuwende woonvormen, investeringscycli,…
  • Ervaring met samenwerking met lokale besturen en het activeren van burgers
  • Helder en wervend communiceren

OAG1903 Verkenningsteam ‘Verkavelingswijken in transformatie’ Departement Omgeving en Team Vlaams Bouwmeester

Het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester willen een leer- en transformatieprogramma opstarten voor verkavelingen waar een bijkomende woonopgave en verdichting aan de orde zijn. 

Procedure

Onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking

Budget

De geraamde prijs voor deze opdracht bedraagt €45.000 (incl. btw).

Timing
  • vrijdag 19 april 2019 om 12u00: aanmelden geïnteresseerde ontwerpers
  • dinsdag 23 april 2019: 3 tot 4 teams worden uitgenodigd (mail) om een offerte in te dienen op basis van het opgemaakte bestek
  • vrijdag 26 april 2019: briefing (Atelier Bouwmeester, Brussel) van de 3 tot 4 teams
  • 17 mei 2019 om 12u00: indienen van de offertes
  • juni 2019 tot begin oktober 2019: verkenningsfase
  • oktober 2019 tot begin 2020: begeleiding van 5 cases