De Vlaamse Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut kenden voor 2022-23 aan drie onderzoeksvoorstellen het Bouwmeester Label toe. Eagles of Architecture voeren aan de hand van systematisch tekenwerk een onderzoek naar de wetmatigheden van architecturale schoonheid. Atelier Horizon en Osmos Network zullen een film maken om het debat rond de parkeerproblematiek in kleine en middelgrote centra terug te brengen tot het niveau van de bewoners. BOS+ wil samen met Kind en Samenleving en Endeavour werk maken van kwalitatieve speelnatuur voor leefbare dorpskernen.  

Voor het tiende jaar op rij ging het Team Vlaams Bouwmeester met het Bouwmeester Label op zoek naar sterke ruimtelijke concepten en geïntegreerde onderzoeksvragen die een positief maatschappelijk verschil kunnen maken. Dit jaar gebeurde dit opnieuw in nauwe samenwerking met het Vlaams Architectuurinstituut. Drie projecten werden geselecteerd.

Met het Bouwmeester Label wil de Vlaamse Bouwmeester vernieuwende en beleidsrelevante ideeën oppikken vanuit de onderzoeks- en ontwerppraktijk. Bedoeling is om ongevraagd onderzoek te ondersteunen in zijn prille beginfase. De Vlaamse Bouwmeester en het Vlaams Architectuurinstituut kozen voor 2022-23 de volgende laureaten:

Bouwmeester Label 029

Eagles of Architecture - Friday I’m in Love

Eagles of Architecture geven het begrip ‘prefab’ een nieuwe betekenis. Ze noemen prefab alles wat de architectuur behelst: materialen en technieken, beelden en kleuren. Voorbij het materiële wordt prefab voor hen een werkwijze binnen de architectuurdiscipline. Het gebouwde als een in principe herhalende geste: een prefab.

Ze willen de nieuwe architecturale betekenissen van bestaande technieken verkennen door ze in een nieuwe syntaxis te plaatsen. Daartoe hanteren ze een methode van ‘recontextualisering’. Zo staat een roze gipsplaat voor vuurbestendigheid, maar kan je ze in de juiste context ook associëren met de rococo-esthetiek. Dit spel van associaties is hun manier om zich tot de architectuurgeschiedenis te verhouden. Door systematisch tekenwerk willen de Eagles de wetmatigheden van schoonheid openbaren. Tekeningen kunnen de architecturale gegevenheid beschrijven én haar recontextualiseren door herhaaldelijk een bepaald inzicht in een gebouw te analyseren. De vernieuwing ligt voor Eagles of Architecture in de constante dialectiek tussen het hertekenen van bestaande historische luiken enerzijds, en hun herinterpretatie door een slimme recontexctualisering van bepaalde facetten anderzijds.

Onder de noemer ‘Friday I’m in Love’ stellen Eagles of Architecture vrijdagsessies voor waar het bureau de lopende projecten stillegt en de potloden bovenhaalt. Door bij deze sessies architectuur- en kunsttheoretici te betrekken, wordt het tekenen architectuurcultuur.

Bouwmeester Label 030

Atelier Horizon en Osmos Network - “... ja, maar de parkeerplaatsen...”

Atelier Horizon en Osmos Network stellen vast dat bij de inrichting van de openbare ruimte de parkeerproblematiek telkens het debat monopoliseert en andere kwesties naar de achtergrond duwt.

In debatten met bewoners van kleine en middelgrote centra stoten beide teams vaak op een gebrek aan inzicht in de parkeerproblematiek. De geplande veranderingen maken omwonenden, winkeliers en gebruikers bang en lokken soms hevige reacties uit. De verbanden tussen de stedelijke strategieën enerzijds en het dagelijkse leven van de bewoners anderzijds zijn onvoldoende gekend. Het is vaak comfortabeler om ‘NEE’ te zeggen en vast te houden aan wat we kennen, dan risico’s te nemen.

Diverse werk- en overlegmethodes en de presentatie van theoretische studies of goede voorbeelden werpen nauwelijks vruchten af. Wat ontbreekt, zijn tools die het debat kunnen terugbrengen tot het niveau van de bewoners: om de juiste vragen te stellen, angsten en wensen beter te verwoorden, en het publieke debat op gang te brengen tijdens werksessies, overleg en cocreatie.

Aan de hand van getuigenissen van gebruikers, bewoners, winkeliers en gemeentepersoneel willen Atelier Horizon en Osmos Network een korte film, documentaire of reportage realiseren ten behoeve van overheden, verenigingen en adviesbureaus die zich bezighouden met de problematiek van de voetgangerszones en de bijbehorende parkeerproblematiek. De film kan worden ingezet als hulpmiddel bij participatieprocessen.

Bouwmeester Label 031

BOS+, Kind & Samenleving en Endeavour - Groene speeldorpen

BOS+, Endeavour en Kind & Samenleving willen een visie en strategie ontwikkelen rond groene speelruimtes in dorpskernen. Zo willen ze ervoor zorgen dat kinderen en jongeren meer buiten spelen in het groen. Naast de meerwaarde voor alle bewoners is het versterken van het lokale groenblauwe weefsel zeer relevant in de strijd tegen de biodiversiteits- en klimaatcrisis.

Er is al jarenlang duidelijk een ‘buitenspeeltekort’ bij kinderen en jongeren, en daarmee samenhangend een tekort aan contact met groen, met alle gevolgen van dien. Dit komt door allerlei maatschappelijke tendensen zoals de toenemende digitalisering, de geringere bewegingsvrijheid voor kinderen... De ruimte in Vlaanderen staat ook heel erg onder druk, allerlei invullingen zoeken een plek. Groene speelruimte bungelt daar op de prioriteitenlijst eerder onderaan. Groene speelruimte is een breed begrip. Het gaat om duidelijk speelgroen zoals ingerichte speelpleinen, maar minstens even belangrijk zijn de informele speel- en hangplekken en de verbindingen ertussen. Die informele plekken zijn vaak (tijdelijk) onbestemde stukjes grasveld of bos. Die moeten er in dichtbevolkte wijken meestal het eerst aan geloven.

Om groene speelruimte weer letterlijke op de kaart te zetten, wil het team aan de slag in drie wijken van gemeentes in de regio Kempen-Maasland: Bree, Hamont-Achel en Pelt. De ontwerpers ontwikkelen voor elke gemeente een visie rond speelgroen met concrete verbeterpunten voor de in kaart gebrachte projectlocatie. Het is de bedoeling dat de drie gemeenten fungeren als pilootprojecten, ter inspiratie van andere lokale overheden.

Het vervolg

De laureaten krijgen elk 6.000€ (excl. btw) om hun project verder uit te werken tot een dossier dat hun idee ingang kan doen vinden bij betrokken beleidsmakers en administraties. Het Team Vlaams Bouwmeester engageert zich bovendien om de geselecteerde onderzoeksintenties op de politieke agenda te helpen plaatsen.