Info Pilootprojecten

De Pilootprojecten koppelen ontwerpend onderzoek met een beleidsvoorbereidende inslag aan de realisatie van grensverleggende projecten. Voor elk van de pilootprojecten worden specifieke allianties aangegaan met de betrokken en relevante partners. Naast de realisatie van de projecten wordt een brede communicatie gevoerd over het leertraject via symposia en publicaties, en wordt met de betrokken partners een vervolgtraject voorzien om regelgeving en instrumenten op elkaar af te stemmen en op elk bestuursniveau te optimaliseren.

Pilootprojecten

Pilootprojecten worden steeds opgezet rond actuele en urgente thema’s. Zo spelen de Pilootprojecten Zorg  in op de vergrijzing en de behoefte aan nieuwe modellen voor zorgverlening. De Pilootprojecten Collectief Wonen ontwikkelen scenario’s en methodieken voor een nodige trendbreuk in de woningproductie, in het licht van een stijgende nood aan woningen binnen een beperkt beschikbare ruimte. Bij de Pilootprojecten Productief Landschap zien we landbouw als cruciale ruimtebeheerder en koppelen we uitdagingen inzake voedselproductie aan waterbeheer, natuurbehoud, energie-delen en andere maatschappelijke vraagstukken. Met de Pilootprojecten Kunst in Opdracht, opgevat rond het thema ‘Meer dan object’, worden de grenzen van de traditionele kunstopdrachtenpraktijk afgetast om de diversiteit van de hedendaagse artistieke productie ten volle aan bod te laten komen. Met de Pilootprojecten Verzamelgebouwen Brussel willen we aantonen dat studentenhuisvesting van de toekomst vooreerst een motor voor stedelijke buurtontwikkeling is. Binnen Pilootprojecten Ontwikkeling Verontreinigde Terreinen tenslotte, zal onderzocht worden hoe onderbenutte bedrijventerreinen een nieuwe betekenis kunnen krijgen binnen een ruimtelijke, stedelijke en maatschappelijke ontwikkeling in Vlaanderen. 

Context

Het Team Vlaams Bouwmeester is bijzonder geïnteresseerd in sectoren die op basis van recente inzichten, onderzoek en gestelde ambities voor een enorme infrastrucuele uitdaging staan. Deze beleidsvraagstukken en –antwoorden zullen immers een verregaande impact hebben op de ontwikkeling van de regionale en stedelijke omgeving. Bovendien kunnen ze aanleiding geven tot interessante typologische ontwikkelingen.

Doelstellingen

Als eerste stap willen we een breed ambitiedocument opstellen, gebaseerd op overleg en uitgaande van de huidige noden, maar met het oog op duidelijk vernieuwende concepten. Een tweede stap is om na grondig onderzoek zo snel mogelijk in te zetten op de realisatie van kwaliteitsvolle voorbeeldprojecten. Hierbij kunnen we de ervaring die het Team Vlaams Bouwmeester heeft opgedaan in recente inhaalbewegingen voor de mobiliteits- en infrastructuursector, de sportinfrastructuur en de scholenbouw te gelde maken. Een belangrijke noot hierbij is dat er actief geanticipeerd zal moeten worden op de niet te verwaarlozen impact van mogelijke initiatieven tot privatisering binnen beide sectoren.

Uitgangspunten

Art.1

Het Team Vlaams Bouwmeester werkt sinds 2011 met een nieuw inclusief instrument, genaamd Pilootprojecten. Dit traject zet in op twee maatschappelijke ambities:

  • Het detecteren van innoverende beleidsmatige inzichten en accenten door middel van effectief te realiseren voorbeeldprojecten
  • Het installeren van een verlichte bouwcultuur door maatschappelijk gedreven bouwheren actief te begeleiden in hun realisatieproces (ontwerpend onderzoek* + masterplan + bouwen)

*onder ontwerpend onderzoek wordt begrepen: via de ontwikkeling van verschillende hypothetische scenario’s en/of het stellen van gerichte onderzoeksvragen binnen een reëel beleidskader, een gegeven programma te confronteren met een gegeven ruimte, of een omgeving af te tasten op programmatische en/of morfologische uitdagingen en mogelijkheden.

Art.2

Pilootprojecten worden als instrument gehanteerd voor sectoren of maatschappelijke vraagstukken die een hoge vorm van urgentie vertonen, en die nood hebben aan een concreet ‘out of the box’ denken en effectief gerealiseerde voorbeeldprojecten.

Pilootprojecten leggen een direct verband tussen de praktijk (het bouwen), onderzoek, beleidsuitvoering en regelgeving. Een traject schakelt constant tussen het operationeel en het strategisch niveau. Het is een intensief onderzoek- en ontwikkelingsproject dat resulteert in innovatieve bouwprojecten effectief gerealiseerd (gebouwd) en dit binnen een tijdsefficiënt kader.

Een traject Pilootprojecten heeft als doel om enerzijds bestaande werkwijzen en kaders kritisch tegen het licht te houden, en anderzijds het genereren van wervende beelden voor innoverende maatschappelijke ontwikkelingen. Pilootprojecten wensen aldus bij te dragen aan een positieve beeldvorming rond ruimtelijke en maatschappelijke innovatie.

Voorzetten of suggesties tot het initiëren van Pilootprojecten kunnen zowel geformuleerd worden door het Team Vlaams Bouwmeester alsook door potentiële partners, zowel van publieke aard (kabinetten, IVA’s, EVA’s,…) als van private aard met een maatschappelijk oogmerk. Het Team Vlaams Bouwmeester behoudt steeds het overzicht van de trajecten en zorgt voor een permanente evaluatie.

Art.3

Een traject Pilootprojecten kan enkel in zijn opzet slagen op voorwaarde dat er sprake kan zijn van een doorgedreven co-productie, afstemming en samenwerking tussen verschillende publieke en private actoren, en dit zowel op strategisch, operationeel als beleidsmatig vlak.

De actieve sturing van elk traject Pilootprojecten ligt bij de stuurgroep, opgebouwd rond sleutelfiguren uit het toegepast beleidsdomein (operationeel), Ruimtelijke Ordening (vergunningsbeleid), het Team Vlaams Bouwmeester alsook externe strategische experts. De stuurgroep neemt de regie van het volledige proces waar. De regie-rol van de externe experts hierbinnen kan per traject en op maat van de partners bepaald worden, en dit steeds aan het begin van het traject (protocol - samenwerkingsovereenkomt).

Art.4

Per thema, maatschappelijke urgentie of doelgroep bestaat een traject Pilootprojecten doorgaans uit 5 voorbeeldige projecten, wat het geheel overzichtelijk, scherp en wendbaar maakt. Het beperkt aantal wenst bewust ook het belang te onderstrepen van een realisatietraject op korte termijn.

Een traject Pilootprojecten bestaat uit de volgende basiscomponenten:

  1. Protocol based commitment tussen strategische partners
  2. Samenstelling stuurgroep
  3. Voorafgaand ontwerpend onderzoek
  4. Scouten van potentiële publieke, private of publiek/private bouwheren mét relevant projectvoorstel/uitgesproken maatschappelijke ambitie (via call)
  5. Jurering door stuurgroep, selectie van 5 pilootprojecten/bouwheren
  6. Samenstelling 5 projectteams (ontwerpers + bouwheren), opstart masterplan (potentieel doorwerking tot op niveau uitvoeringsontwerp)
  7. Fase realisatie (bouwen), kwaliteitscontrole door ontwerpers masterplan

De bovenvermelde componenten bieden een basis, doch kunnen per traject Pilootprojecten strategisch aangepast worden op maat van de vraag, stakeholders en uitdaging. Vooral het begeleidend luik na het masterplan zal in de praktijk op maat moeten beoordeeld worden en gestuurd worden. Afspraken hieromtrent dienen evenwel aan het begin van het traject vastgelegd in het protocol.

Art.5

Aan de geselecteerde bouwheren worden vanuit de strategische partners de volgende niet-exhaustieve engagementen gegarandeerd: 

  • Een afdoend budget ontwerpend onderzoek/masterplanning en begeleiding,
  • Een relatief regelluwe omgeving
  • Het voorzien van een flexibel vergunningsbeleid

Deze drie voorwaarden zijn minimaal nodig om tot reële Pilootprojecten te komen, projecten die het verschil kunnen maken en een nieuwe maatstaf kunnen verbeelden.

Art.6

Het is de ambitie van het Team Vlaams Bouwmeester om de Pilootprojecten beleidsmatig cyclisch ingang te laten vinden, en dus kan er theoretisch gezien per regeerperiode (om de 5 jaar) telkens een nieuwe generatie Pilootprojecten gelanceerd worden. Dit impliceert dat een thema meermaals kan hernomen worden, bv wonen of zorg, al naar gelang de maatschappelijke urgentie. 

Art.7

Elk traject Pilootprojecten wordt extensief gedocumenteerd en gecommuniceerd, zowel intern als extern, conform te maken afspraken tussen de co-initiatoren.