LABO RUIMTE, het samenwerkingsverband tussen het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester en een laboratorium voor complexe ruimtelijke vraagstukken, start een nieuw traject van ontwerpend onderzoek op naar hoe we uitdagingen op vlak van betaalbaar en kwaliteitsvol wonen enerzijds, en op vlak van ruimte-inname, klimaat en duurzaamheid anderzijds, aan elkaar kunnen koppelen. Het is de ambitie van LABO RUIMTE om toekomstig beleid te inspireren en uit te dagen met vernieuwende ideeën. We zetten ontwerpend onderzoek in om ruimtelijke oplossingsrichtingen te verbeelden, maar eveneens om een vernieuwende procesaanpak, nieuwe instrumenten en samenwerkingsconstellaties op het spoor te komen.

De kost van het wonen is de laatste jaren alomtegenwoordig in de media, en de perceptie leeft dat jonge volwassenen veel moeilijker dan vroeger een eigen woning kunnen verwerven. Maar ‘betaalbaar’ wonen is ook een rekbaar begrip. In de kranten krijgt vooral de middenklasse veel aandacht, maar vormt de daar aangekaarte ‘onbetaalbaarheid’ van koopwoningen wel het nijpendste maatschappelijke probleem? En wat zijn precies de uitdagingen voor andere doelgroepen?

Hoe hangt het betaalbaarheidsvraagstuk samen met het ruimtelijke vraagstuk en de ambities van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (de bouwshift) om Vlamingen in de toekomst meer in de kernen en nabij knooppunten van openbaar vervoer te laten wonen? En hoe kunnen betaalbare woningen ook beantwoorden aan de (veranderende) woonwensen? De uitdagingen op vlak van betaalbaar en kwaliteitsvol wonen zijn bovendien niet overal dezelfde: de woonuitdagingen in de steden zijn niet los te zien van die in de omliggende gemeenten, en elk gebied vergt een aanpak op maat.

In alle openheid, in samenwerking met experten uit diverse disciplines en vanuit verschillende perspectieven, willen we in een eerste verkennende fase van het onderzoek ontrafelen welke factoren meespelen in het betaalbaarheidsvraagstuk en met welke uitdagingen de verschillende doelgroepen te maken krijgen. We willen in kaart brengen hoe de uitdagingen verschillen naargelang de stad of de regio, en het debat opstarten – met stadsbesturen, lokale woonactoren en verenigingen, ontwikkelaars, financiers, ontwerpers,… – over mogelijke oplossingsrichtingen. Na die eerste verkennende fase, die de complexiteit en de verschillende facetten van betaalbaar wonen op een toegankelijke manier in beeld en in kaart moet brengen, voorzien we een tweede fase van ontwerpend onderzoek op een aantal stadsregio’s.

In een intentienota lichten we toe waarom betaalbaar wonen ook een ontwerpvraagstuk is, en geven we alvast een voorzet voor een vijftal kwesties die we – tijdens de verkennende fase van het onderzoek – uitgediept willen zien.