Na een selectie via de Open Oproep procedure haalden ectv architecten Els Claessens Tania Vandenbussche i.s.m. Fenikx en Elise Van Thuyne de opdracht binnen om de Sint-Hubertuskerk in Berchem (Antwerpen) te transformeren tot archief- en cultuurhuis voor het Vlaams Architectuurinstituut (VAi). De gunningscommissie onder leiding van Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs looft het creatieve antwoord van het ontwerpteam op de vraag om zowel de volledige archiefwerking onder te brengen als een ontmoetingsplek te creëren voor de buurt.
Het VAi zal de komende 49 jaar de Sint-Hubertuskerk, eigendom van de kerkfabriek Sint-Willibrordus Berchem, in erfpacht nemen en herbestemmen. ‘Hubert’, zoals het VAi graag naar de kerk verwijst, krijgt een nieuwe invulling en zal onderdak bieden aan de collectie architectuurarchieven, een bibliotheek en kantoren van het VAi. Het ontwerp van ectv architecten berust op vier uitgangspunten die nauw met elkaar verbonden zijn: ‘beter binnenkomen dan doorwaden’, ‘schoon schip’, ‘voorbij de viering’ en ‘gastvrijheid’. Door niet in te gaan op het initiële idee van het VAi om in het bouwblok een doorgang te voorzien, creëren de architecten plaats door de zijvleugels in de breedte uit te breiden. Door elders te ontharden vergroot de footprint van de kerk niet. Er ontstaat wel meer vloeroppervlakte voor de archiefwerking. Het grootste deel van de ontwerpopdracht betreft immers het onderbrengen van de collectie van het VAi. ‘We waren van bij het begin terughoudend om in de hoogte te werken,’ benadrukt architect Els Claessens. ‘Door te stapelen breng je veel gewicht samen op één plek en dat leek ons gezien de onzekere staat van de fundamenten geen goed idee. Bovendien maak je hiermee het aanzicht van de kerk en haar constructie voor een groot stuk onzichtbaar.’
Door de zijdelingse uitbreiding blijft het schip als publieke ruimte vrij voor wisselend gebruik. Schoon schip maken dus. Architect Tania Vandenbussche: ‘Het schip als centrale ruimte vrijhouden is de essentie van het ontwerp. Door een gemengd gebruik toe te laten, creëer je een plek voor ontmoeting.’ Achter de monumentale ruimte van het schip worden nieuwe vloeren toegevoegd voor de dagelijkse werking van het VAi. Om de relatie met de bezoeker zo transparant mogelijk te maken, werken de architecten met doorzichtige roosterwanden tussen het schip en de kantoren en verwerkingsruimtes van het archief.
