Uit een studie, uitgevoerd in opdracht van het Departement Omgeving, over de maatschappelijke kosten van verspreide bebouwing in Vlaanderen, blijkt dat een verdere versnippering van onze ruimte voor wonen en werken een peperduur, zo niet onbetaalbaar scenario oplevert. De studie werd uitgevoerd door VITO in samenwerking met Common Ground. Het Team Vlaams Bouwmeester was vertegenwoordigd in de stuurgroep.

Het bebouwingspatroon in Vlaanderen is uitermate versnipperd en kent in de typische linten en verkavelingen zeer lage dichtheden. Daardoor is ook onze open ruimte uiteengerafeld en mist ze de veerkracht om de klimaatuitdagingen het hoofd te bieden. De onderzoekers berekenden hoeveel meer overheidsuitgaven nodig zijn voor die perifere woonvormen in vergelijking met bewoning in dorps- en stadskernen. De meerkost van wonen in het buitengebied ontstaat vooral door het groter aandeel wegen en infrastructuur per woning en door het grote verlies aan ecosysteemdiensten.

De studie focust op drie thema’s: infrastructuur, mobiliteit en open ruimte. Ze toont aan dat de kost van sprawl oploopt tot maar liefst 1,7 miljard euro per jaar. De aanpassing van ons ruimtelijk beleid en het actief terugdringen van urban sprawl door selectieve verdichting en kernversterking, kan een enorme besparing betekenen.

Belangrijkste conclusies van het onderzoek:

1. In vergelijking met andere Europese regio’s heeft Vlaanderen weinig open ruimte en is de verstedelijking over het hele grondgebied verspreid. Dat blijkt ook uit het ruimtebeslag, dat met 33% tot de grootste van Europa behoort.
2. De evolutie van kosten voor de onderzochte thema’s toont een duidelijke trend: hoe verspreider de bebouwing, hoe hoger de maatschappelijke kosten:

• Bij verspreide bebouwing is 10 keer meer infrastructuur nodig per gebouw dan in een stadskern. Daardoor ligt de kostprijs om infrastructuur te voorzien per gebouw er 7 keer hoger.
• Buiten de stadskern gebruiken mensen vaker en over een langere afstand de auto. De maatschappelijke kost van mobiliteit per huishouden is dan ook dubbel zo groot in verspreide bebouwing dan in stadskernen.
• In verspreide bebouwing is er ongeveer 4,5 keer meer verharding per gebouw dan in de stadskern. Dit verlies van open ruimte zorgt ook voor een verlies aan ecosysteemdiensten.

Deze studie is in het licht van de verkiezingen en in het perspectief van de uitdagingen die ons te wachten staan met betrekking tot de bedreiging van ecosysteem en klimaat, van uitzonderlijk belang. Ze toont aan dat het redden van ons milieu en klimaat geld opbrengt in de plaats van geld te kosten. Ze verdient dan ook de grootst mogelijke aandacht.Leo Van Broeck, Vlaams Bouwmeester