Verkenning #2 Summerschool ‘TAFERELEN VAN DORPELIJKHEID’

Van 12 tot 22 september 2022 werd in het Atelier Bouwmeester de summerschool ‘Taferelen van dorpelijkheid’ georganiseerd. Vind hier alle informatie over het verloop en de resultaten van de summerschool.

Resultaten

Zo ontstonden acht fictieve taferelen, acht toekomstbeelden voor Vlaamse typelocaties in een dorpse context. De beelden tonen hoe de leefomgeving kan transformeren tot een groene, toekomstbestendige ruimte met meer kansen voor ontmoeting. Ze laten zien hoe de maatschappelijke transitieopgaven een kans bieden om de dorpelingen weer te verenigen en hun dorp een nieuwe identiteit te geven. Elk duo werkte rond een aantal uitdagingen of opportuniteiten die ze opmerkten op de site en lieten ook niet na, hier en daar een kritische noot toe te voegen.

De beelden worden gepresenteerd in de vitrines van het Atelier Bouwmeester. De summerschool liet immers niet alleen toe, jonge ontwerpers vertrouwd te maken met de dorpse context en de ontwerpopgaven die zich er stellen: bedoeling is ook, hun werk in te zetten om het debat over dorpelijkheid aan te gaan met zo veel mogelijk betrokkenen en geïnteresseerden.

Summerschool Dorpelijkheid Vlaamse Bouwmeester

Summerschool Dorpelijkheid Vlaamse Bouwmeester

Summerschool Dorpelijkheid Vlaamse Bouwmeester

Verloop

Na een inleiding door Vlaams Bouwmeester Erik Wieërs, die rond het dorp als leefomgeving en ruimtelijk gegeven een aantal thema’s op de agenda zette, konden de studenten op de eerste dag van de summerschool enkele inspirerende lezingen bijwonen. Edith Wouters (AR-TUR) lichtte de Toolbox dorpse architectuur toe; Bart Van Herck (Idea Consult) presenteerde het onderzoek rond ‘Dorpshuizen’, uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij; Maarten Gheysen (KU Leuven) sprak over de doctoraatsthesis die hij wijdde aan de betekenis en inzet van collectieve en publieke ruimte in dorpen; en Mark Luyten gaf een toelichting over de ‘Zomeracademie van Balen’, een kunstproject dat hij samen met Thomas Verstraeten in opdracht van het Team Vlaams Bouwmeester ontwikkelde tijdens de eerste verkennende fase van het traject ‘Dorpelijkheid’ (2021).  

Om nieuwe, karakteristieke dorpse taferelen op te bouwen zijn de studenten aan de slag gegaan met foto’s die Michiel De Cleene tijdens de zomermaanden van 2022 heeft gemaakt in Herne, Moorsele, Sint-Katherina-Lombeek, Sint-Lambrechts-Herk, Sint-Maria-Latem, Tielen, Wevelgem en Zwalm. De Cleene fotografeerde in deze dorpen telkens een aantal ‘typelocaties’: het dorpsplein, de stationsomgeving, de steenweg, de dorpsstraat, de verkaveling en de dorpsrand. Na een bezoek ter plaatse hebben studenten verschillende foto’s van één zo’n typelocatie samengesteld tot een nieuw beeld. Zo ontstond een abstracte versie van een bepaalde plek, een ‘onecht’ beeld samengesteld uit echte beelden. Doel was, de locatie te abstraheren tot een typische ruimtelijke context die je in vele Vlaamse dorpen kan aantreffen.  

Dit beeld gebruikten de studenten als een soort canvas, dat ze vervolgens zijn gaan opladen met nieuwe betekenissen door te verdichten, te vergroenen of te herprogrammeren. Ze werden daarbij de hele tijd bijgestaan door graficus en kunstenaar Gert Van Echelpoel (Universiteit Antwerpen). Gedurende de  twee intense weken kregen ze ook nog bezoek van architecten Sarah Poot, Steven Schenk en Ward Verbakel, die hen begeleidden bij het inhoudelijk en visueel scherpstellen van hun beeld. Schrijver en literatuurwetenschapper Sofie Verraest coachte hen bij de productie van een ‘bijschrift’. Maarten Liefooghe, Glenn Lyppens en Annelies De Nijs, leden van de Vlaams Bouwmeester expertengroep, gaven tweemaal feedback en advies: dadelijk na het eerste terreinbezoek en een tweede keer wanneer de beelden in de maak waren. 

Doelstellingen

Als tweede verkennende stap in het traject rond ‘Dorpelijkheid’ organiseerde het Team Vlaams Bouwmeester een summerschool. Samen met studenten gingen we op zoek naar wat we als ontwerper onder ‘dorpelijkheid’ kunnen verstaan en wat de betekenis ervan kan zijn in de huidige context van ruimtelijke transitie (kernversterking en vrijwaring van het landschap, ontharding, modal shift, klimaatverandering, ecologie,…).

Na een oproep aan studenten nodigden we zestien onder hen uit om toekomstmogelijkheden voor het dorp te verbeelden en te verwoorden. We vroegen hen na te denken over alternatieve typologieën, de omgang met collectieve en publieke ruimte, de relatie tot de natuur, nieuwe ontmoetingsplekken, enz. De studenten werkten in duo en werden begeleid door diverse deskundigen. Elk duo nam een concrete locatie als uitgangspunt.