Deze atelierreeks legt de focus op een diepgaande terreinverkenning van sociaal-ruimtelijke opgaven in het brede zorglandschap. Elk atelier gaat dieper in op vragen en uitdagingen die bij de herontwikkeling van woon- en leefomgevingen in de zorg aan bod komen, in relatie tot diverse schaalniveaus waarvoor verschillende expertises van tel zijn.

In het huidige tijdsgewricht heeft het streven naar de-institutionalisering een hernieuwde impuls gekregen via de inzet op vermaatschappelijking van de zorg in diverse zorgwerkvelden. De centrale vraag in de atelierreeks is hoe we repressieve institutionele regimes kunnen bestrijden - duidend op Goffman’s concept van het ‘totaalinstituut’ - en hoe we op verschillende schaalniveaus omstandigheden kunnen creëren waarin ook niet-aaibare burgers tot hun recht kunnen komen.

Er dient hierbij zowel aandacht uit te gaan naar de sociale en architecturale dimensies in de zorg. Elk atelier omvat een sociaal-ruimtelijke vraagstelling, telkens door in gesprek te gaan met opdrachtgevers in de zorg alsook met architecten en stedenbouwkundigen. De schaalniveaus die de ateliers inhoudelijk vormgeven, zijn nauw verweven met elkaar.

Het eerste atelier vond plaats op 29 mei op de site van Tordale in samenwerking met ’t Groot Hersberge; beide zorgvoorzieningen uit Torhout die (residentiële) ondersteuning bieden aan kwetsbare jongeren. We gingen in gesprek over hoe het beleidsmatig vaak rigide zorglandschap opnieuw door organisaties uitgetekend kan worden door een blik over de muur te werpen.

Bij de herontwikkeling van zorgpraktijken zien we vaak dat een programma van eisen wordt opgesteld, resulterend in een functionalistische architectuur die zich situeert op de verkeerde plek omdat het de verbinding met de bredere samenleving mist. Dit wordt versterkt door het sectoraal financieringsmechanisme waarbij zorg en wonen als twee afzonderlijke entiteiten worden gezien.

De-institutionalisering hangt daarom onlosmakelijk samen met voorbij de realisatie van het eigen eisenprogramma te kijken, en met een omgevingsanalyse om voorbij de orde van de dag te denken en doen. De werking wordt idealiter niet enkel op een geïsoleerde campus geclusterd als een enclave in de stad, maar kan ook lokaal en regionaal ingebed worden in het stedelijk weefsel. Denk bijvoorbeeld aan bewoners die naar de reguliere tandarts of arts gaan in plaats van ‘instellingsartsen’ aan te duiden. Of denk aan jongeren die, met de voorziening als uitvalsbasis, kunnen navigeren in het stedelijk weefsel en zich plekken toe-eigenen waar informele ontmoeting mogelijk is. Het verbindend figuur van de jeugdopbouwwerker, het structureel overleg met de politiecommissaris, en de gastvrijheid van de zorg als een gedeelde leef- en woonomgeving voor de buren in Torhout is dan cruciaal.

De twee zorgaanbieders kiezen er bewust voor om de zorgcampus en haar paradigma niet dicht te timmeren, maar gaan op zoek naar coalities en mogelijkheden om verbinding en leerkansen aan te gaan met andere organisaties en actoren buiten de muren.

Sprekers

• Pieter Vanhauwere - Agogisch Directeur vzw Tordale
• Tania Blomtrock - Netwerkcoach vzw Tordale
• Lieven Deroo - Afdelingshoofd ’t Groot Hersberge vzw De Patio
• Witze De Clercq - Trajectbegeleider vzw De Patio
• Lars Courtens - Jeugdopbouwwerker
• Matthias Remmery - Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek - Universiteit Gent / AWDI
• Els Vervloesem - Faculteit Architectuur - KULeuven / Research group Planning for People, Urbanity and Landscapes (P.PUL) / AWDI
• Carmen Van Maercke - Fallow / Vakgroep Architectuur en Stedenbouw - Universiteit Gent)
• Michiel Verhaegen - vzw Ik, Wij