doel & proces

In 2020 vatten het Brussels Gewest (perspective.brussels en de Brusselse bouwmeester maître architecte) en het Vlaams Gewest (het Departement Omgeving en het Team Vlaams Bouwmeester, verenigd in het samenwerkingsverband LABO RUIMTE) een prospectief en ontwerpend onderzoek aan naar de kwaliteitsvolle transformatie van het 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel.

Welke stadsvernieuwing voor de 20ste-eeuwse rand?

Voor de vernieuwing van de historische stad of de 19de-eeuwse stadsgordel zijn de voorbije jaren al heel wat nieuwe ontwerpstrategieën en instrumenten ontwikkeld, voor de transformatie van de 20ste-eeuwse gordel is dit nog veel minder het geval. In andere Belgische steden werden al onderzoeken gelanceerd om meer inzicht te krijgen in de specificiteit van dit type gebied. De complexiteit van het 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel, en de verschillen aan beide kanten van de gewestgrens, hebben we nog veel minder in de vingers.

De twee gewesten zijn in dit randgebied met elkaar vervlochten, maar gaan op een totaal andere manier om met de verstedelijkingsdruk. Nochtans zijn er ook heel wat opgaven die ze met elkaar delen. Dit 20ste-eeuwse randgebied, dat het midden houdt tussen voorstad en periferie, stelt ons voor tal van stedelijke en maatschappelijke uitdagingen op het gebied van mobiliteit, milieu en gezondheid, maar ook op vlak van omgevingskwaliteit en betaalbaarheid.

Fase 1 – diagnose

Een verkenningsteam maakte in een eerste fase een diagnose op van het ruimtelijk functioneren en de uitdagingen voor dit gebied, en bundelde de resultaten in een atlas. Deze atlas is een niet exhaustieve collectie van thematische informatie die het ruimtelijke functioneren van het 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel beschrijft. Het document richt zich in het bijzonder op de gebouwde ruimte en haar transformatiepotentieel en is opgemaakt in functie van de randvoorwaarden voor stedelijke vernieuwing.

De resultaten van deze eerste onderzoeksfase, uitgevoerd door het team dat zich verenigde onder de naam LABO XX+I, bestaande uit Université Libre de Bruxelles, LoUIsE Laboratory on Landscape, Urbanism, Infrastructures and Ecologies, Université Catholique de Louvain, Universiteit Gent, Ecole Nationale Supérieure d’Architecture et de Paysage de Lille, Karbon’ architecture et urbanisme en Studio Paola Viganò, zijn gebundeld in een atlas.

Fase 2 – ontwerpend onderzoek

Voor de tweede fase van het onderzoek lanceerden de vier opdrachtgevers een oproep aan ontwerpteams, met de vraag om in drie onderzoeksgebieden een aantal uitdagingen verder te verkennen, en mogelijke transformaties van het bebouwde weefsel in beeld te brengen. De gekozen teams formuleren denkrichtingen om het bebouwde te transformeren, elk vanuit een specifieke invalshoek: wat als de fiets een veel belangrijker positie krijgt in een herontwikkelingsverhaal? Wat als we het verstedelijkte weefsel herdenken vanuit een veel groter waterbewustzijn? Of wat als we de transformatie starten vanuit de campussen of grootschalige voorzieningen die veelvuldig aanwezig zijn in de rand?

  • Het team van Plusoffice en Anyways ging aan de slag rond het thema ‘de bereikbare stad’ op de as Jette-Zellik-Asse. De ontwerpers onderzochten hoe zachte modi (fietsen, wandelen, micromobiliteit,…) een hefboom kunnen worden voor een nieuw type stadsproject.
  • Het team van 1010 Architecture Urbanism en Fallow ging aan de slag op de Woluwevallei tussen Kraainem en Sint-Lambrechts-Woluwe en nam ‘de leefbare stad’ als opgave. Het team bracht in kaart hoe een waterbewuste stadsontwikkeling opgezet kan worden, over de gewestgrenzen heen.
  • Het team van GRAU en CityTools werkt op de zone Erasmus in Anderlecht rond het thema ‘de dubbele korrel’. De ontwerpers gingen op zoek naar manieren om om te gaan met schaalverschillen in de bebouwing: hoe kunnen we in de confrontatie van campussen of grootschalige metropolitane voorzieningen enerzijds, en het kleinschaliger woonweefsel anderzijds, meer en beter inzetten op nabijheid, op meervoudig en zorgvuldiger ruimtegebruik?

Met dit onderzoekstraject hopen wij een bijdrage te leveren aan het debat over hoe we onze bebouwde omgeving, in de specifieke context van het randgebied van en rond Brussel, kunnen transformeren om ze duurzamer en kwaliteitsvoller te maken. We hopen ook inspiratie te bieden voor verdere samenwerking en kennisuitwisseling tussen de beide gewesten.