Verslag eerste Lerend Netwerkmoment in De Korenbloem Kortrijk Een woonzorgomgeving met ‘kleinschaligheid in de grootschaligheid’

Op maandag 13 februari 2023 vond het eerste Lerend Netwerkmoment plaats in De Korenbloem in Kortrijk. Het woon- en zorgproject van vzw De Korenbloem is een van de vijf laureaten van pilootprojecten onzichtbare zorg die in 2012 werden opgestart. Deze vijf projecten geven ruimte aan zorg in de stedelijke ruimte. Dit project biedt een interessante casus in het nadenken over verbinding maken tussen infrastructuur en architectuur en professioneel handelen in woonzorgomgevingen.  

Een diverse delegatie met medewerkers van lokale besturen, woonzorgcentra, residentiële en ambulante ondersteuning voor personen met een handicap, studenten (sociaal werk, pedagogiek en architectuur) en onderzoekers nam deel aan dit plaatsbezoek.

De infrastructuur en architectuur werd in dit project aangestuurd door een heldere visie op zorg en wonen. Met name een visie op een woonzorgomgeving waar ‘kleinschaligheid in de grootschaligheid’ en huiselijkheid primeren. Rondom een grote tuin bevinden zich een verscheidenheid aan woonfuncties, diverse woningen, mantelzorgflats, een dagverzorgingscentrum en lokaal dienstencentrum, die ook elk een huisnummer dragen. Ook deze keuze reflecteert de aandacht voor het woonvraagstuk: hier wordt de beweging gemaakt om woningen ook als woningen te benoemen, met bijhorend huisnummer.

De principes van kleinschaligheid en huiselijkheid zijn gidsen in het vormgeven van de woonzorgomgeving. Exemplarisch zijn de woningen waar maximaal 8 mensen samenwonen. De huiselijkheid wordt gevoed via sociale interacties, die mogelijk worden gemaakt door de architectuur en infrastructuur van de woonhuizen. In ieder huis hebben de bewoners een eigen kamer en badkamer die via diverse brede lichtrijke gangen (geen één lange gang) toegang biedt tot een open keuken en leefkamer. Deze ruimtelijke vormgeving biedt mogelijkheden tot ontmoetingen maar evenzeer tot terugtrekken.

Er zijn geen aparte ruimtes voorzien voor medewerkers om administratieve taken te vervullen. In de leefruimtes is een open werkplek voorzien die nabijheid garandeert.

Daarnaast wordt het takenpakket van de medewerkers verruimd naar woonbegeleiders, elk met behoud van hun eigen expertise en achtergrond, aangevuld met verantwoordelijkheden in de diverse woonfuncties. Verpleegkundigen doen meer dan wassen en ergo- en orthotherapeuten meer dan dagbesteding. Dat dient te leiden tot een interessant takenpakket, waarbij strikte zorglogica’s van efficiëntie en veiligheid doorbroken worden en de verbinding met de bewoners en hun netwerk sterker kan worden. Zo wordt er telkens één medewerker vrijgesteld om maaltijdbegeleiding te verzorgen, wat gezien wordt als een hefboom om vanuit het samen eten ook het samenleven vorm te geven.

De ingrepen in architectuur en infrastructuur houden de ambitie in dergelijk werkklimaat te creëren en resulteert in een grotere kennis over de bewoners en hun netwerk en een sterkere betrokkenheid bij de algemene werking. Medewerkers denken mee over de veranderingen, dagen deze uit, maar eveneens dragen ze deze ook verder uit.

De pilootprojecten onzichtbare zorg werden in 2012 opgestart op initiatief van Vlaams Bouwmeester Peter Swinnen en Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen. Na de realisatie van dit woonproject won De Korenbloem zowel de Belgian Building Award als de prestigieuze European Bauhaus Prize in de categorie ‘Prioriteit geven aan de plaatsen en mensen die het het meest nodig hebben’. Het project werd gerealiseerd door de architectenteams Studio Jan Vermeulen, Sergison Bates en Tom Thys Architecten.