Via een vijfdelige atelierreeks van lezingen en workshops in de loop van 2019-2020 werden de inzichten uit de Pilootprojecten Onzichtbare Zorg (2014-2019) verder verkend. De inzichten uit deze atelierreeks Take Care! vormen mee de basis voor de werksporen in de academische werkplaats De-Institutionalisering.

De twee grote beleidshervormingen in het Vlaams zorg- en welzijnsbeleid van de laatste jaren werden eerst verkend: de vermaatschappelijking van de zorg en de omslag naar een persoonsvolgende financiering. In beide ontwikkelingen ligt de nadruk op zelfstandigheid van de zorgvrager in de samenleving, en is het uitgangspunt een doorgedreven samenspel tussen formele en informele zorg.

In de drie laatste ateliers gingen we vervolgens dieper in op sociaal-ruimtelijke deelopgaven bij de implementatie van deze beleidsaccenten. In het atelier ‘Tussen thuis en instelling’ gingen we dieper in op de transities in wonen, in het atelier ‘Zorg voor de buurt’ focusten we op de synergie en inbedding van zorg in het sociaal weefsel van woonzorgomgevingen, en in het laatste atelier ‘Voorbij de afzondering van de uitzondering’ gingen we op zoek naar de gevolgen van de vermaatschappelijking in de residentiële zorg.

De atelierreeks werd ontwikkeld in een samenwerking tussen WVG/VIPA, Team Vlaams Bouwmeester, Universiteit Gent (Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek in samenwerking met de vakgroep Architectuur en Stedenbouw onder de noemer van de Stadsacademie), Universiteit Leuven (LUCAS), Architecture Workroom Brussels, VRP, en een diversiteit van Zorgagentschappen (Opgroeien, VAPH, Zorg & Gezondheid), Agentschap Wonen en Departement Omgeving.

Het was de bedoeling om de uitgebreide kennis en ervaring bij een grote diversiteit van betrokken partijen te verbreden en te verdiepen, om zo verder de weg te bereiden voor een vermenigvuldiging van vernieuwende initiatieven en praktijken in de toekomst.

Woon-zorg-trajecten doorheen landschappen van zorg

Via de Academische Werkplaats ontsluiten we levensverhalen waarin het perspectief, de autonomie en bewegingsvrijheid van burgers met een handicap centraal staat als referentiepunt voor innovatie. Doorleefd en uiterst relevant in het debat over de-institutionalisering, inspirerend en confronterend in de zoektocht naar een invulling van de-institutionalisering die recht doet aan zeer diverse levenslopen.

In het kader van het onderzoek Ruimte voor Zorg: Reflectie- en Inspiratiekader De-institutionalisering werden tien  trajecten doorheen woon- en zorgomgevingen gereconstrueerd.

De tien woon-zorg-trajecten zijn reconstructies van trajecten doorheen landschappen van wonen en zorg. Ze leggen de institutionele logica’s bloot die interfereren met de leefwereld van burgers met een handicap. Ze maken de complexe uitdaging van de-institutionalisering tastbaar, vooral bij levenstransities. Ze duiden op de noodzaak aan een sociaal-ruimtelijk perspectief om te leren zien hoe vooral niet-aaibare burgers met een handicap vaak ofwel weggestuurd worden, opgesloten worden, of op een gesloten deur van zorgaanbieders blijven kloppen.

Het zijn bijgevolg verhalen die uitdagen om leefbare en kwaliteitsvolle woon-zorg-omgevingen te realiseren. De verhalen zijn allen een neerslag van een langdurig gezamenlijk traject, doorlopen met de mensen die daarin centraal staan, geschreven door Simon Allemeersch, Toon Benoot, Dries Cautreels, Vanessa Dermaut, Clara De Ruysscher, Karel De Vos, Jean-Luc Kabergs, Griet Roets, Tineke Schiettecat, Piet Vandenbussche, Ann Van Hecke, Els Vervloesem, en Sara Willems.