Tijdens de periodes van lockdown hebben velen de eigen buurt op een bijzondere manier herontdekt. De tijdelijke afwezigheid van gemotoriseerd verkeer had veel positieve effecten: minder geluidshinder, een betere luchtkwaliteit en meer bewegingsruimte voor voetgangers en fietsers. Buurten met veel groen werden sterk gewaardeerd. Mensen werden zich er beter van bewust dat een kwaliteitsvol, gevarieerd ingericht publiek domein, met ruimte voor een dagelijkse wandeling of fietstocht, cruciaal is. De steeds frequentere hittegolven en periodes van extreme neerslag kunnen dat bewustzijn alleen maar versterken. Ze vergen actieve ingrepen in het openbaar domein: ontharding met het oog op waterinfiltratie, het aanplanten van bomen die beschutting bieden tegen direct zonlicht enzovoort. 

Er zijn dus overtuigende argumenten om meer in te zetten op een aangename, klimaatbestendige publieke ruimte in de eigen buurt, mét meer ruimte voor actieve mobiliteit. Maar hoe vertaalt zich dat in concrete ontwerpen? Hoe kunnen ruimtelijke ingrepen mensen stimuleren om te wandelen of de fiets te nemen? Hoe brengen we dat samen met de opgave van ontharden en water bufferen in de publieke ruimte? Burgemeesters, schepenen en ambtenaren zijn op zoek naar verbeeldingskracht. Het Team Vlaams Bouwmeester en Fietsberaad Vlaanderen lanceerden daarom het concept ‘Leefbuurten’.

Wat zijn Leefbuurten?

Leefbuurten zijn levendige, klimaatrobuuste en autoluwe buurten waar het aangenaam wandelen, fietsen én wonen is. De inrichting van het publieke domein in Leefbuurten draagt bij aan de evolutie naar veilige, gezonde, sociale en duurzame gemeenten door de verkeersfunctie te overstijgen en ruimte te bieden voor de vele noden en claims waar onze straten het voorwerp van zijn. Het zijn aangename verblijfsplekken op maat van jong en oud. De inrichting ervan biedt ruimte voor ontmoeting en activiteit, natuur en groen, water en bomen die de zomerse hitte en droogte kunnen temperen, en zorgt voor gezonde lucht en stille plekken. Fietsen en wandelen zijn er vanzelfsprekend. De auto is er niet dominant aanwezig.

Verkennend onderzoek

In een eerste verkennend onderzoek schetsten we de uitdagingen en kansen om van een gewone wijk een Leefbuurt te maken, door ingrepen in de publieke ruimte. Met ondersteuning van Artgineering en de Vrije Universiteit Brussel gingen we op zoek naar inspirerende voorbeelden, concrete bouwstenen voor de aanpak én heldere ontwerpprincipes. De resultaten werden gebundeld in een inspirerende brochure.

Begeleiding van zeven projecten

In het voorjaar van 2021 werd door Vlaams minister Bart Somers, het Team Vlaams Bouwmeester, Fietsberaad Vlaanderen en het Agentschap Binnenlands Bestuur een oproep gelanceerd aan lokale besturen met als doel een aantal concrete grensverleggende projecten te realiseren. Zeven geselecteerde steden en gemeenten worden ondersteund in de transformatie van een woonbuurt tot een échte Leefbuurt. Aan deze begeleiding wordt een leertraject gekoppeld dat inzichten oplevert voor andere projecten en toekomstig beleid.

De geselecteerde buurten zijn:

• Wijk Moortebeek-Paloke in Dilbeek
• Wijk Don Bosco in Halle
• Ottenburg, deelgemeente van de gemeente Huldenberg
• Muizen, deelgemeente van de stad Mechelen
• Wijk Bosveld in Mol
• Markt en omgeving in Tessenderlo
• Wijk Posthoorn in Wevelgem

MEER INFO OP DE WEBSITE LEEFBUURTEN.BE