CONTEXT VAN DEZE OPDRACHT: EEN HISTORISCHE OPPORTUNITEIT

Begin 2016 stelde de Vlaamse regering intendant Alexander D’Hooghe aan, met de opdracht om tegen begin 2018 een overkapping en leefbaarheidsprojecten voor te bereiden voor de R1 (de Ring door Antwerpen). In dat kader zal de intendant met (een pool van) vijf ontwerpteams de overkapping van de Ring concretiseren. De ambitie om een overkapping te realiseren over de Ring is een historische opportuniteit die de stad fundamenteel kan transformeren. Voor het eerst kunnen binnen- en buitenstad structureel verbonden worden met elkaar en dit door de realisatie van een grote parkfiguur rondom de stad. De potentiële maatschappelijke baat is dan ook groter dan louter mobiliteit en gezondheid. De overkapping is een breedreikend stedelijk project dat de leefbaarheid op veel uiteenlopende vlakken ten goede kan komen. De overkapping zal openbaar groen en gedeelde publieke ruimte aan de stad toevoegen, alsook boulevards, pleinen, parkeergelegenheid, openbaar vervoer en ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en monumenten.

HET INTENDANTSCHAP: PROCES

De opdracht van de intendant vertaalt zich in hoofdzaak in het onderzoeken van de maatschappelijke haalbaarheid van een volledige overkapping van de Antwerpse Ring, om vervolgens concrete projecten vorm te laten krijgen. Het intendantschap doorloopt een tweejarig proces, vanaf begin 2016 tot begin 2018.

Wat voorafgaat…

In het najaar van 2016 werd de ambitienota voor de overkapping van de Ring neergelegd. Die bundelt het resultaat van 10 maanden intensieve consultatie en samenwerking met diverse stakeholders. Enerzijds werd een coalitie gevormd voor het project, anderzijds werd samen met de stakeholders een visie voor de volledige overkapping opgemaakt. De ambitienota legt geen finaal plan vast, maar fungeert als kompas voor de verdere samenwerking tussen de stakeholders.

VOORWERP VAN DEZE OPDRACHT

De voorliggende oproep wordt gelanceerd met het oog op de volgende fase van het intendantschap, en wordt gericht naar multidisciplinaire ontwerpteams, voor overkappingen, leefbaarheidsprojecten en andere ontwerpopgaves op en grenzend aan de ringruimte in Antwerpen. De opdracht zal starten (nog tijdens het intendantschap) in 2017 met een eerste ontwerpfase waarin vijf ontwerpteams elk voor een ander segment van de Ring een ontwikkelingsvisie opmaken (vergoeding: 300.000 euro incl. BTW).

Het team van de intendant voorziet in een ruimtelijk en procesmatig kader dat voor de samenhang tussen de segmenten zorgt. Daarvoor wordt, via voorliggende opdracht, een beroep gedaan op de internationale ontwerpwereld: de beste stedenbouwkundigen, stadsontwerpers, architecten, landschapsontwerpers en ingenieurs ter wereld krijgen de gelegenheid om deze segmenten verder uit te werken.

STAKEHOLDERS ALS MOTOR VAN HET ONTWERPPROCES

Het bijeenbrengen van een stakeholdercoalitie voor de overkapping is een cruciale opdracht voor de ontwerpteams, en wordt beschouwd als één en ondeelbaar met het ruimtelijk ontwerp, via co-creatie en participatie. De visies van verschillende burgerinitiatieven worden geïntegreerd en hun auteurs zijn als stakeholder betrokken bij het proces. Het overkappingsproject beschouwt de Ring niet louter als een infrastructuur, maar ook en vooral als een deelruimte van de stad; het project bevat dus technische, ruimtelijke, sociale en culturele lagen. Het einddoel is een volledige overkapping van de Ring, de weg ernaartoe verloopt gefaseerd.

MOGELIJKE VERVOLGOPDRACHTEN NA EERSTE ONTWERPFASE

Na het aflopen van de eerste ontwerpfase begin 2018 wordt beoogd – zonder dat de aanbestedende overheid daartoe verplicht is – met dezelfde pool van vijf ontwerpteams een aantal vervolg- en gerelateerde opdrachten te realiseren. De vervolg- en gerelateerde opdrachten kunnen betrekking hebben op:

• een verderzetting van de stedenbouwkundige studie en/of de doorvertaling naar planologische documenten en/of de opmaak van het uitvoeringsontwerp (zowel volledige opdracht architectuur, infrastructuurontwerpen, verkeers- en mobiliteitsstudies, publieke ruimte als landschapsontwerp t.e.m. oplevering) met betrekking tot de in de eerste ontwerpfase gerealiseerde ontwerpen voor één of meerdere van de zes segmenten of overlappende segmenten;

• de realisatie van in de eerste ontwerpfase gedetecteerde pilootprojecten binnen één of meerdere segmenten;

• segmentoverschrijdende projecten (ontwerp van landschapsstructuren, infrastructuren en andere kritische continuïteiten);

• adviesopdrachten (o.a. kwaliteitsbewaking).

AMBITIE: EEN STRUCTURELE TRANSFORMATIE VAN DE ANTWERPSE STADSREGIO

De ambitie voor deze opdracht is zeer hoog. Het gaat om een proces dat een structurele transformatie van de Antwerpse stadsregio teweeg kan brengen, met een reeks grote projecten die weliswaar in elkaar haken, maar tegelijk elk een eigen auteurschap en identiteit toelaten. De missie is om de stad te helen, wijken te verbinden, nieuwe landschappen, monumenten en infrastructuren te ontwerpen, te faseren en te berekenen. De methode van werken is anders dan in het verleden: ontwerpers zullen samenwerken met de omliggende wijken en andere stakeholders om oplossingen te formuleren. Uitmuntend ontwerpend vermogen en kwaliteit – zowel stedenbouwkundig, landschappelijk, architecturaal als infrastructureel – zijn daarom essentieel om deze complexe opdracht tot een goed einde te brengen.